مقاومت هاي متغير Variable Resistors:
پتانسيومتر ( Potentiometer ) :
پتانسيومتر نوعي مقاومت است كه بر خلاف مقاومت هاي رايج ، داراي 3 پايه است.ساختمان يك پتانسيومتر به اين صورت است كه دو ترمينال در طرفين وجود دارد كه در شكل بالا A و B نام گذاري شده اند ، بين اين دو ترمينال يك المان داراي مقاومت مشخص وجود دارد كه مقاومت آن برابر با مقدار درج شده روي پتانسيومتر است و مادامي كه پتانسيومتر سالم باشد اين مقدار ثابت خواهد ماند ( زماني كه شما يك پتانسيومتر 10 كيلو خريداري مي نماييد ، در حقيقت مقاومت بين اين دو پايه تقريبا 10 كيلو اهم خواهد بود ) پايه سوم كه بين دو پايه ديگر قرار دارد و در شكل بالا W نامگذاري شده است ، داراي يك كنتاكت لغزنده است كه بر روي المان مقاومتي كه ترمينال هاي A و B را به هم وصل كرده است مي لغزد. با تغيير مكان كنتاكت متحرك ، مقاومت پايه W نسبت به پايه A و پايه B تغيير مي نمايد.
پتانسيومتر ها از نظر كاربرد داراي انواع مختلفي هستند. نوعي از پتانسيومتر ها براي استفاده كاربر در مدار قرار داده مي شوند مانند پتانسيومتر ولوم راديو ( قطعه اي كه در ايران به نام ولوم مي شناسند ) و برخي براي استفاده سازندگان و تعميركاران است مانند برخي پتانسيومتر هايي كه بر روي برد مدار چاپي و در داخل جعبه قرار گرفته است و يكبار توسط سازنده تنظيم مي شود و از آن پس نبايد مقدار آن تغيير كند.
اغلب پتانسيومتر ها داراي زاويه چرخش تقريبي 300 درجه هستند اما نوعي از پتانسيومتر ها كه براي دقت بيشتر به كار مي روند مولتي ترن ناميده مي شوند. مولتي ترن ها داراي زاويه چرخشي بيش از يك دور هستند كه با توجه به مدل مولتي ترن بين 2 دور الي ده ها دور متغير است.
پتانسيومتر ها از نظر شكل نيز انواع مختلفي مانند پتانسيومتر ايستاده ، خوابيده ، تريمر دارند ، اما وجه تشابه همگي نحوه ي عملكرد آنهاست. برخي از پتانسيومتر ها نيز ممكن است دوبل باشند به اين معني كه به جاي 3 پايه داراي 6 پايه باشند . در اينگونه پتانسيومتر ها در حقيقت دو پتانسيومتر مجزا با يك محور مشترك در يك پكيج قرار گرفته اند و دليل استفاده از اين پتانسيومتر ها ، تغيير همزمان دو پتانسيومتر است مانند كم و زياد كردن صدا در سيستم هاي استريو ( دو كانال ) .
مقاومت هاي وابسته :
مقاومت هاي وابسته ، نوعي مقاومت متغير هستند كه همانند مقاومت هاي معمولي داراي 2 پايه هستند ، اما مقاومت آنها معمولا با توجه به يكي از پارامتر هاي محيطي مانند دما ، رطوبت ، نور ، مغناطيس ، ولتاژ و … تغيير مي كند.
مقاومت وابسته به نور ( Light Dependent Resistor ) يا LDR :
اين مقاومت ها داراي 2 صفحه فلزي جدا از هم هستند كه بين اين دو صفحه رسانا ، يك خط نازك از جنس كادميوم سولفيد وجود دارد ، با تابش نور به اين ماده ، مقاومت بين دو صفحه رسانا كم مي شود به گونه اي كه در فضا هاي تاريك مقاومت اين قطعه معمولا چند صد برابر مقاومت آن در فضا هاي پر نور است. از اين مقاومت در ساخت فوتوسل ها يا به عنوان سنسور نور در برخي دستگاه ها استفاده مي شود.
وريستور يا مقاومت وابسته به ولتاژ ( Voltage Dependent Resistor ) يا VDR:
وريستور يك نوع مقاومت حساس به ولتاژ است. ولتاژ و مقدار مقاومت در وريستور با هم رابطه ي عكس دارند بدين صورت كه با افزايش ولتاژ دو سر قطعه ، مقاومت آن كاهش مي يابد البته رفتار اين قطعه خطي نيست و در قسمت هايي از نمودار در حالي كه ولتاژ افزايش پيدا مي كند ، جريان قابت باقي خواهد ماند. وريستور فاقد پلاريته است و مي توان از آن در مدار هاي AC نيز استفاده نمود. از وريستور براي محافظت از مدار در برابر اور ولتاژ هاي ( Over Voltage ) زودگذر ناخواسته استفاده مي شود. يكي از اور ولتاژ هاي زود گذر ، تخليه الكتريسيته ي ساكن است ، وريستور مي تواند به خوبي جريان هاي گذرا ( Transient ) را از خود عبور دهد بي آن كه خود دچار آسيبي شود. وريستور ها داراي ولتاژ هاي فعال سازي ( Triger ) متفاوت هستند و انتخاب وريستور با ولتاژ تريگر مناسب ، مي تواند مدار ما را در برابر برخي ولتاژ هاي ناخواسته محافظت نمايد. از وريستور در برق قدرت و پست هاي نيروگاهي نيز براي حفاظت شبكه استفاده مي كنند.
مقاومت وابسته به حرارت يا ترميستور Thermistor :
ترميستور نيز نوعي مقاومت وابسته است كه مقدار مقاومت آن با توجه به تغييرات دما ، تغيير مي كند. ترميستور ها داراي دو نوع PTC و NTC هستند.
PTC به معني ضريب دماي مثبت ( Positive Temperature Coefficient ) مي باشد و به معني اينست كه مقاومت اين قطعه با افزايش دما ، افزايش مي يابد.
NTC بر خلاف PTC داراي ضريب دماي منفي ( Negative Temperature Coefficient ) مي باشد ، در اين المان با افزايش دما ، مقاومت NTC كاهش مي يابد.
در جدول زير رابطه مقاومت بر حسب دما را در NTC و PTC به صورت تقريبي مشاهده مي نماييد.